راه دور ایلام؛ از «گذرگاه» گردشگری تا تبدیل به «مقصد» گردشگری

رخداد غرب – یاسر بابایی – ایلام، سال‌هاست در قلب مسیر زائران اربعین جای گرفته و همچون گذرگاهی حیاتی برای تردد سالانه ۸ میلیون نفر عمل کرده است؛ گذرگاهی که با توسعه‌ی زیرساخت‌های ارتباطی و خدماتی، توانسته نقش استراتژیک خود را تثبیت کند. توسعه پایانه مرزی مهران با ظرفیت بالا، گسترش جاده‌های چندخطه و تقویت زیرساخت‌های لجستیکی مانند سردخانه‌ها و ترمینال‌های مسافربری، همگی در خدمت عبور سریع، امن و منظم میلیون‌ها زائر قرار گرفته‌اند. و با توجه به قرار گرفتن اربعین در فصول گرم سال، هر سال بر افزایش سرعت تردد در این گذرگاه افزوده می‌شود.

اما حالا، نشانه‌های تغییر نمایان شده‌اند. به گفته فرزاد شریفی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان، آمار رسمی از رشد ۱۰۰ درصدی اقامت گردشگران خارجی در ایلام خبر می‌دهند. این روند به‌وضوح نشان می‌دهد که ایلام دیگر صرفاً معبری گذرا نیست، بلکه مکانی است که مسافران ترجیح می‌دهند در آن توقف کنند. بنا به اعلام میراث فرهنگی، ساخت ۲ هتل بزرگ در مسیر زائران، افزایش اقامتگاه‌های بوم‌گردی به ۱۲۰ واحد، و فعال شدن دفاتر خدمات مسافرتی نشانگر گام‌های نخستین در مسیر تبدیل ایلام به یک «مقصد» گردشگری‌ است.

همچنین ورود گردشگران سلامت‌محور از عراق، موجب دریافت مجوزهای بین‌المللی برای بیمارستان‌های استان شده است. با توسعه خدمات پزشکی تخصصی، ایلام می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در گردشگری سلامت منطقه کسب کند. البته این مسیر نیازمند مدیریت دقیق‌تری در تأمین دارو، تنظیم مقررات فروش، و نظارت بهداشتی است تا نگرانی‌های عمومی برطرف شوند.

ظرفیت‌های قابل اجرا برای «مقصد» شدن

با عبورهای مکرر از ایلام، بسیاری از زائران به‌تدریج با طبیعت آرام و جذاب، مهمان‌نوازی محلی و فرهنگ منحصربه‌فرد استان آشنا شده‌اند. همین آشنایی تدریجی باعث شده تا در ایام نوروز و حتی تابستان، گردشگران از عراق و سایر مناطق کشور، ایلام را به‌عنوان «مقصد» سفر انتخاب کنند، نه فقط یک «گذرگاه» زیارتی.

اکنون ایلام در آستانه یک جهش ذهنی و عملی قرار دارد. اما برای تبدیل شدن به یک مقصد گردشگری فراگیر، نیازمند خلق جاذبه‌هایی‌ست که ماندگاری گردشگر را ممکن و مطلوب سازد. برخی از این ظرفیت‌های قابل ایجاد عبارت‌اند از ایجاد یک پارک آبی مدرن در منطقه‌ای با آب‌وهوای معتدل که پاسخگوی نیاز خانواده‌ها و جوانان باشد. احداث یک پل معلق با معماری خلاقانه در دل دره‌های کوهستانی، با امکان بازدید ماجراجویانه و چشم‌اندازهای نفس‌گیر از زاگرس نیز می‌تواند جذابیت داشته باشد و در برخی نقاط ایران و جهان، نمونه‌های موفقی اجرا شده است.

تله‌کابین کوهستانی در مسیر دره ارغوان یا ارتفاعات ایوان و کوههای بدره و آبدانان، می‌تواند گردشگران را به بکرترین مناظر طبیعی برساند و بعنوان مثال دریچه دوقلو را گردشگرپذیر کند. ظرفیت دیگر پیست آفرود و موتورسواری در کویرهای دهلران است که تجربه‌ای خاص برای علاقه‌مندان به گردشگری هیجانی و مسابقات صحرایی و کمپینگ‌های بیابان محور می‌تواند باشد که چشمه‌های آبگرم و غار خفاش دهلران نیز می‌تواند به آن پیوست شود.

ظرفیت نوظهور دیگر جشنواره بزرگ نوروز کردی با محوریت آیین‌های محلی، موسیقی سنتی، غذاهای بومی و لباس‌های اصیل و فروش صنایع دستی است که می‌تواند برند گردشگری فرهنگی ایلام باشد و با اقامت در بوم‌گردی ها و سبک زندگی روستایی و عشایری در چند روز ترکیب شود و فروش لباس و گیوه و گلونی و… را رونق ببخشد.

مسیرهای طبیعت‌گردی و غارنوردی در دره ویژدرون و اماکن مشابه آن در حال حاضر نیز دارای گردشگر داخلی و خارجی است که با برنامه‌های گردشگری ماجراجویانه، راهنمایان حرفه‌ای، و اقامتگاه‌های روستایی حمایت‌گر می‌تواند به یک مجموعه و مقصد جذاب تبدیل شود.

اقدام مشترک برای عبور از «گذرگاه» به «مقصد»

اکثر این فرصت‌ها که ذکر شد هنوز در ایلام وجود ندارند، اما پتانسیل فرهنگی، طبیعی و جغرافیایی استان کاملاً زمینه‌ساز ایجاد آن‌هاست. سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، اگر چشم‌انداز درستی ببینند، می‌توانند نقشی کلیدی در تحقق این تحولات ایفا کنند.

ایلام امروز در نقطه‌ی تقاطع گذشته و آینده ایستاده؛ جایی که عبور می‌تواند به ماندن و تجربه بدل شود، و توقف کوتاه به اقامتی خاطره‌انگیز تبدیل گردد. برای رسیدن به این تحول، باید سه بازیگر اصلی دست‌به‌دست هم دهند: سیاست‌گذاران باید از نگاه صرفاً عبوری گردشگران و زائران فراتر رفته و در زمینه‌ی خلق جاذبه‌های ماندگاری و تقویت زیرساخت‌های تفریحی سرمایه‌گذاری هدفمند داشته باشند و جاهایی بعنوان پیشقراول عمل کرده و طرح‌های پیشران را خود اجرا کنند تا این موضوع جان بگیرد.

بازیگر دوم سرمایه‌گذاران هستند. باید ایلام را نه‌فقط به‌عنوان یک شهر مرزی یا نفتی و گازی، بلکه به‌عنوان مقصدی در حال ظهور با فرصت‌های کم‌رقیب در گردشگری ببینند. آمارهای رسمی و غیررسمی را رصد و تجزیه و تحلیل کنند و از استان‌ها و کشورهای پیشرو در ایجاد زیرساخت‌های گردشگری الگو و الهام بگیرند و در استان ایلام بعنوان دروازه مدیترانه بدون هیچ ترسی سرمایه‌گذاری کنند.

و بازیگر سوم، افکار عمومی و رسانه‌های فرهنگی هستند که باید با روایت‌سازی خلاقانه، برند ایلام را در ذهن جامعه بازآفرینی کنند؛ جایی نه‌فقط برای عبور زائران، بلکه برای اقامت دل‌پذیر مسافران.